Bóg, radość, wojna. Kilka słów o imionach
Gorzatka pisze: Czy zastanawialiście się kiedyś, skąd wzięły się te wszystkie imiona? Dlaczego jeden jest Mirkiem, drugi Staszkiem, a trzeci Wackiem? Antroponimów, czyli nazw własnych osób, jest bardzo, bardzo wiele, a ich formy wskazują na niepohamowaną wyobraźnię naszych przodków. Jak jednak to wszystko wymyślali?
Jednym z mechanizmów powstawania imion było nazywanie osób za pomocą nazw pospolitych. To bliskie dzisiejszym przezwiskom – każdy zna jakiegoś Grubego. Gdyby Gruby żył w starożytnym Rzymie, zostałby nazwany Grubusem na równi z Paulusem, Rufusem i Klaudiusem. Paulus (czyli Paweł) był mały, niski, Rufus rudy, a Klaudius – kulawy. Żeńska forma Klaudiusa to Klaudia, co oznacza dosłownie kulawa. (Rodzice małej Klaudii Kulawik z „Mam talent” troszkę z niej zakpili. Choć na pewno nie takie były ich intencje.)Na obrazku starożytni Rzymianie i ich ulubione zajęcie
Imiona tworzono także przez złożenia – dwa wyrazy łączono interfiksem. Są charakterystyczne dla języka greckiego i chyba najpopularniejsze w Polsce. Przykładowymi greckimi imionami złożonymi są Heliodoros – nawiązanie do boga słońca Heliosa oraz do daru, dosłownie „dar słońca”, czy Teodoros, który odwołuje się do jakiegokolwiek boga („dar boga”). Ciekawostką jest, że imię Dorota opiera się na tym samym formancie, tyle że odwróconym. Do dziś popularnym imieniem jest Filip pochodzący od greckiego Filippos, czyli dosłownie „miłośnik koni” (hippos – koń).
Tutaj filozofujący starożytni Grecy
Czas na to, co najbardziej nas interesuje – imiona staropolskie. Można wśród nich wyodrębnić 600 słów, z których się składały. Miały przede wszystkim jedną, nadrzędną funkcję – życzącą. W imionach utrwalano wartości, życzono czegoś dzieciom. Oto słowa, które w dawnych czasach były bazą do tworzenia imion i które wiele mówią o naszych przodkach i ich postrzeganiu świata:
ŻYCIE (-byt, -żyr, -żyźń)
Żyrosław – „obyś sławił byt”, Domażyr – odwołanie do życia domowego, Dobrożyźń – „obyś dobrze żył”, Świętożyźń – „by twoje życie było święte”.
POKÓJ (-mir)
Chociemir – „chciej pokoju”, Dobromir – „obyś czynił dobry pokój”, Mirogniew – oksymoron!, Wszemir – wszechogarniający pokój. Tutaj zaliczają się dwa imiona, które tak naprawdę są identyczne, mają jedynie przestawione sylaby. To Mirosław i Sławomir – „obyś sławił pokój”.
SŁAWA I UZNANIE SPOŁECZNE (-sław)
Bolesław (wbrew pozorom nie nawiązuje do bólu, a do archaicznej formy boly – więcej) – „obyś miał więcej sławy”, Bronisław – „broniący sławy”, Stanisław – „stań się sławny”, Rościsław – „niech twoja sława rośnie”, Witosław – „obyś był sławny jak pan” (wit – pan; od tego imienia skrócenie Wisław i Wisława). Natomiast Wiesław to skrót od Wielisława – „każę ci, byś był sławny”.
BÓG (-bog)
Bogdan – „dany od Boga”, Bogumiła – „miła Bogu”, Bogusława – „sławiąca Boga”, Chwalibóg – „chwalący Boga”.
UMYSŁ (-mysł)
Bolemysł – „więcej myśl”, Myślibor (bor – walka) – „obyś myślał o walce”, Myślimir – „myśl o pokoju”.
RADOŚĆ (-rad)
Radomir – „ciesz się z pokoju”, Radosław – „sław radość”, Radobąd – „bądź radosny”, Radociech – „ciesz się radością”.
WOJNA (-woj, -rat, -bor)
Wojciech – „oby wojowanie cię cieszyło”, Budziwoj – „zbudź wojnę”, Bożywoj – „wojownik Boga”.
RODZINA
Tutaj imiona wskazujące na bardzo mocne więzi rodzinne: Bratumił, Siestrzemił, Dziadumił, Miłostryj, Miłodziad, Babierad, Ciecierad.
Ciekawe były także imiona zaprzeczone, tak zwane imiona apotropeiczne, czyli ochronne. Istnieje aż 200 form z przyimkiem -biez, -brzez, -przez (czyli bez) i z przeczeniem nie – Nieznamir, Nierad, Niedoma (bez domu), Nieluba (niekochana), Niemiła, Niedam, Biezstryj, Brzezdoma, Przezmir. Miały one odstraszać złe duchy – dziecko bez domu czy niekochane nie było dla nich „atrakcyjne”.
A tutaj naparzający się Słowianie
Odrodzenie imion staropolskich przypada na XIX wiek. Wtedy to w Polakach na nowo obudziło się zainteresowanie historią Polski. Czasami te stare imiona odczytywano błędnie i w błędnej formie zachowały się do dziś. Przykładem jest Zbigniew – poprawna forma to Zbygniew, nie chodziło bowiem o zbicie gniewu, lecz o jego zbycie (jak Zbysław). Poprawna forma zachowała się w zdrobnieniu Zbyszek. Innym przykładem może być Mieczysław – poprawnie Miecisław (miecić – rzucać, miotać) – „miotający sławą”. Niektórzy próbują tutaj przywoływać wyraz miecz, nie ma to jednak odzwierciedlenia w historii – nazw przedmiotów do tworzenia imion nie używano.
Z tych ludowych etymologii, czyli błędnych doszukiwaniach się źródeł wyrazów w słowach, które są do nich w jakiś sposób podobne, wynikają czasami małe nieporozumienia. Weźmy za przykład święte miasto Częstochowę. Częstochowa, bo często się chowa? Otóż nie. Nazwa tego miasta wywodzi się od imienia Częstoch. Przyrostek -owa określał natomiast posiadanie. Częstochowa była więc w zamierzchłych czasach osadą należącą do Częstocha.
A stolica naszego pięknego kraju? Wars i Sawa, to jasne i jakże romantyczne. Trzeba jednak poskromić wyobraźnię i racjonalnie spojrzeć na tę nazwę – w jej rdzeniu od razu dostrzec można źródło. Warszawa pochodzi od pospolitego imienia Warsz. Natomiast przyrostek -awa oznacza to samo, co wymieniona wyżej -owa, to tylko jeden z wielu wariantów tej końcówki, które funkcjonowały na terenie całej Polski. Dawniej nazwa Warszawa zapisywana była na różne sposoby, w zależności od tego, w której części naszego kraju tego zapisu dokonywano. Funkcjonowała więc i Warszewa, i Warszowa (z przyrostkiem -owa, jak w Częstochowie).
Mit o Warsie i Sawie obalony
Z Warszawą łączy się jeszcze jedno polskie miasto. Uwaga, to będzie dobre – Warsz to zdrobnienie od imienia Warcisław. Czy zaczyna Wam coś świtać? A jeśli powiem, że w wyniku przeróżnych zmian językowych (chodzi o metatezę, ale to dość skomplikowana sprawa, której nie będę tłumaczyć), imię to zmieniło się we Wrocisława? Tak jest – nazwy Warszawa i Wrocław pochodzą od jednego źródła, którym jest imię Warcisław/Wrocisław. W przypadku drugiego miasta mamy do czynienia po prostu ze zdrobnieniem – Wrocław to Wrocisław zdrobniale.
To wszystko, co dla Was przygotowałam, drodzy Bojownicy. Mam nadzieję, że nie tl;dr, a jeśli ktoś r, to się nie zanudził. Dziękuję za uwagę i miłego dnia!
Oglądany:
95695x
|
Komentarzy:
72
|
Okejek:
657
osób
Najpotworniejsze ostatnio
Najnowsze artykuły
09.05
- Faktopedia – Wyjątkowe wkładki do butów (241)
- Kiedy wychodzisz za mąż po 30. – Demotywatory (523)
- Największe obciachy – Pozwalają żołnierzom WOT iść do pracy w mundurach. I to zły pomysł… (266)
- Polska imperium Thermomixa. Oto ile na Polakach zarobiła niemiecka firma – Co nowego w technologii? (82)
- Kobiety opowiadają o najstraszniejszych rzeczach, jakie zrobili im faceci (152)
- W moją domową siłownię uderzył piorun i pozostawił taki oto artefakt na lustrze – Bardzo nietypowe znaleziska internautów (142)
- Zdjęcia, które stały się przypadkowym arcydziełem (51)
- Kryminał w stylu starorzymskim, czyli jak cesarz Tyberiusz rozwikłał tajemnicę pewnej zbrodni (7)
- 7 rzeczy, które warto wiedzieć o mało znanym póki co denisowianinie (9)
- Serwerownia jak z Matrixa – Raj perfekcjonisty (25)
- Amator cmentarzysk starych pojazdów – od traktorów po mercedesy (13)
- Piękne dziewczyny w zakolanówkach (21)
- 15 najdziwniejszych rzeczy, jakie barmani usłyszeli w pracy (22)
- Z życia strażnika miejskiego - bynajmniej nie tak strasznego jak go malują (76)
- Historia milionerki, która nie opuszczała pokoju hotelowego (23)
08.05
- Mistrzowie Internetu – Aktywiszcze u lekarza (191)
- Najmocniejsze cytaty – Gwiazda filmów dla dorosłych zdradziła, ile zarabiała za jedną scenę, kiedy była numerem jeden w branży (190)
- Poszedłem się zważyć i myślę, że znam już odpowiedź – Ludzie, którzy mieli bardzo zły dzień (152)
- Internauci piszą, co się aktualnie dzieje z ich byłymi klasowymi klaunami/patusami (65)
- Polski sędzia ucieka na Białoruś i prosi o azyl polityczny – najlepsze memy (130)
Sprawdź swoją wiedzę!
Jak to drzewiej bywało
Dobra, dobra. Chwila. Chcesz sobie skomentować lub ocenić komentujących?
Zaloguj się lub zarejestruj jako nieustraszony bojownik walczący z powagą